Radni mają obowiązek m.in. uczestniczyć w sesjach RM. W większości naszych samorządów odbywają się one regularnie raz w miesiącu. Na fot. RM w Oławie

To pytanie, które przed wyborami samorządowymi zadaje sobie wielu mieszkańców naszego powiatu. Jedni – bo mają już doświadczenie i wiedzą, co się z tym wiąże, inni – bo wiąże się to z wieloma przywilejami

Materiał powstał w ramach projektu Stowarzyszenia Gazet Lokalnych „Audytor wyborczy sieci mediów lokalnych”, realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy Norweskich.

Rada gminy – zgodnie z  Ustawą o Samorządzie Gminnym – jest jednym z dwóch organów sprawujących władzę w samorządzie. Drugi to burmistrz, wójt lub prezydent miasta – w zależności od wielkości gminy. Radę tworzą radni wybierani przez mieszkańców w powszechnych wyborach samorządowych. Te najbliższe już 7 kwietnia.

W  naszym powiecie są cztery gminy – Miasto Oława, Gmina Oława, Miasto i Gmina Jelcz-Laskowice oraz Gmina Domaniów. Jednostką samorządu wyższego szczebla jest sam Powiat.  Łącznie powiat oławski to pięć samorządów i każdy ma swoje organy rządzące, czyli  włodarza oraz radę. Każda z tych rad składa się z określonej ustawą liczby radnych. W mieście Oława oraz MiG Jelcz-Laskowice tworzy ją 21 osób, w gminach Oława oraz Domaniów – 15 osób, w powiecie 19 osób wybranych przez mieszkańców.      

Przed wyborami samorządowymi w 2018 roku o funkcję radnego ubiegało się w mieście Oława 122 kandydatów z list 6 komitetów wyborczych, a w Jelczu-Laskowicach – 123 kandydatów z pięciu komitetów wyborczych. O mandat radnego gminy Oława walczyło 38 kandydatów w list 5 komitetów wyborczych, natomiast w gminie Domaniów – 27 kandydatów z list dwóch komitetów wyborczych. Najwięcej kandydatów było do Rady Powiatu – 128 z list z siedmiu komitetów wyborczych.  

Czy warto być radnym?

To pytanie, które przed wyborami samorządowymi zadaje sobie wielu potencjalnych kandydatów. Powody są różne. Jedni chcą być radnymi, bo widzą w tym większe możliwości działania na rzecz mieszkańców i lokalnych społeczności. Inni startują także na przykład z powodów finansowych. Chociaż radny to funkcja społeczna, to jednak pobiera on dietę, czyli rekompensatę za obecność na sesjach i pracę w komisjach. Często to niezły dodatek do pensji czy emerytury, zwłaszcza że dieta nie podlega opodatkowaniu.

 Spośród wszystkich samorządów naszego powiatu obecnie najwyższą dietę otrzymuje przewodniczący Rady Miejskiej w Oławie, to  – 2 877 zł. Jego zastępcy – 2 405 zł, tak samo jak przewodniczący stałych i doraźnych komisji działających przy Radzie Miejskiej w Oławie. Wyjątkiem są komisje rewizyjna oraz skarg, wniosków i petycji. Przewodniczący tych komisji otrzymują diety w wysokości 2 491 zł, natomiast radni miejscy pracujący w tych komisjach – 2 105 zł, czyli więcej niż radni pracujący w innych komisjach, którzy otrzymują diety w wysokości 2 018 zł.    

W Radzie MiG Jelcz-Laskowice najniższa dieta przysługuje radnemu, który nie pracuje w żadnej komisji. To 687 zł. Taki, który pracuje w jednej komisji, otrzymuje 1202 zł, w dwóch lub więcej – 1803 zł. Wyższe stawki otrzymują przewodniczący poszczególnych komisji – 2061 zł, oraz ich zastępcy – 1932 zł. Pełniący te funkcje w komisjach rewizyjnej oraz skarg, wniosków i petycji otrzymują diety w wysokości 2190 zł, tak jak wyodrębnieni w tych komisjach sekretarze. Zastępcy przewodniczących – 2 061 zł. Lepiej są też wynagradzani członkowie tych komisji – 1 932 zł. Najwyższe diety otrzymuje prezydium Rady. Przewodnicząca (to jedyny samorząd, gdzie rolę tę pełni kobieta) otrzymuje – 2 662 zł, a jej zastępcy – 2 553 zł.  

W J-L ten sam radny może należeć do różnych komisji i pełnić w nich różne funkcje, ale to nie znaczy, że za każdą funkcję otrzymuje wynagrodzenie. W takich sytuacjach przysługuje mu jedna dieta w najwyższej wysokości. Diety mogą być też niższe od tych uchwalonych. Potrąca się je m.in. za nieobecności na komisjach i sesjach, spóźnienia i wcześniejsze wyjścia.

Jakie rekompensaty za pracę radnego otrzymują radni gminy Domaniów? Tu przewodniczący Rady Gminy otrzymuje dietę w wysokości 1 550 zł. Pozostali radni – 1 500 zł. W tym samorządzie zgodnie z decyzją radnych diety są stałe niezależnie od liczby posiedzeń Rady. W przypadku nieobecności radnego na posiedzeniu komisji stałej radny ma potrącane z diety 150 zł. Za nieobecność na obradach Rady Gminy traci 300 zł. 

W Gminie Oława, podobnie jak w pozostałych, dieta wypłacana jest co miesiąc. Jeżeli radny nie był na sesji, jest ona niższa o 8%. Jak to wygląda w liczbach? Przewodniczący Rady otrzymuje 2 791 zł, a jego zastępcy 2 362 zł. Wszyscy przewodniczący komisji stałych i doraźnych otrzymują taka sama rekompensatę, czyli 2 147 zł. Radni natomiast – 2 061 zł. 

Tak jak w pozostałych samorządach również w Radzie Powiatu Pławskiego najwyższą dietę otrzymuje przewodniczący Rady. Jest to 2 847 zł, a jego zastępcy mają po 2 372. Szeregowy radny, który nie pracuje w żadnej komisji, otrzymuje co miesiąc ryczałt w wysokości 1 095 zł. Wyższe stawki mają pracujący w komisjach. W jednej – 1 460 zł, w dwóch – 2 007zł. Przewodniczący wszystkich komisji stałych otrzymują natomiast – 2 299 zł. Taką kwota przysługuje też sekretarzowi komisji rewizyjnej. W Radzie Powiatu zasiada też nieetatowy członek Zarządu Powiatu. On otrzymuje miesięcznie 2 372 zł. 

Diety to nie jedyny profit z racji pełnionej funkcji. Radnym należy się także zwrot kosztów za podróże służbowe. Radni mają też wiele uprawnień i wpływ na praktycznie wszystkie sprawy, które są w zakresie działania danego samorządu. Radny ma też dostęp do uzyskania informacji i materiałów oraz wgląd w działalność urzędu miasta czy gminy, a także podległych im jednostek oraz spółek (z zachowaniem określonych przepisów i jeżeli nie narusza to dóbr osobistych). To radni ustalają m.in. wysokość wynagrodzenia wójta czy burmistrza, stawki podatków, uchwalają budżet oraz podejmuje uchwały w poszczególnych sprawach, w tym te o udzieleniu lub nieudzieleniu wójtowi czy też burmistrzowi absolutorium z tytułu wykonania budżetu. W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Co więcej – pracodawca chcąc go zwolnić z pracy musi wcześniej uzyskać zgodę rady gminy, której radny jest członkiem. Zobowiązany jest też zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy.

Oprócz możliwości, jakie daje mu mandat radny, ma on też obowiązki i zakazy. Pełniąc mandat nie może pracować w urzędzie miasta czy gminy, w której ten mandat uzyskał. Nie może też wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. Jeżeli ją pełnił przed uzyskaniem mandatu, to przed przystąpieniem do jego wykonywania ma obowiązek  złożyć wniosek o urlop bezpłatny i taki urlop otrzymuje na czas sprawowania mandatu. Radny musi też co roku złożyć oświadczenie majątkowe, które jest ogólnodostępne. Każdy może więc zobaczyć, gdzie on pracuje, ile zarobił, jaki ma majątek oraz zobowiązania i kredyty. Radny jako osoba publiczna jest też  narażony na większą krytykę niż inni mieszkańcy.  Te dwa ostatnie czynniki – jak się okazuje – mają coraz większy wspływ na decyzję potencjalnych kandydatów. Osoby zaangażowane w organizację tegorocznych wyborów i chcące stworzyć listy swoich komitetów powtarzają, że coraz trudniej jest pozyskać kandydatów. Zwłaszcza takich, którzy rzeczywiście chcą się angażować i byliby cennym nabytkiem na liście. Nie ukrywają, że aby mieć mocne listy, komitety „podkupują” kandydatów oferując im lepsze miejsce na listach, a co się z tym wiąże – dostają większe szanse na wygraną.        

 *  

Kto może zostać radnym? W dużym skrócie każdy obywatel Polski i krajów Unii Europejskiej, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje odpowiednio na obszarze gminy, powiatu i województwa, do którego organów zamierza kandydować. Nie może to być jednak osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.  Każdy kandydat może startować tylko z jednego okręgu wyborczego i z jednej listy. 

WK

Link do tekstu: Wybory 2024. Czy warto zostać radnym? Gazeta Powiatowa – Wiadomości Oławskie